کارکردهای معنایی و دستوریِ حرف اضافۀ «از» در زبان فارسی

author

Abstract:

با آنکه حروف‌اضافه به طبقۀ بسته‌ای از واژه‌ها تعلق دارند، اما چندمعنا بودنِ آنها سبب می‌شود تا کارکردهای معنایی و دستوریِ آنها متنوع باشد. این پژوهش با رویکردی پیکره‌بنیاد به بررسیِ توصیفیِ کارکردهای دستوری و معناییِ حرف اضافۀ «از» در زبان فارسی پرداخته‌است. برای این منظور، «پیکرۀ گزاره‌های معنایی زبان فارسی» مورداستفاده قرار گرفته است. در این پیکره که حجمی بالغ بر سی هزار جمله دارد و روابط محمول-موضوع و افزوده‌های مختلف در آن مشخص شده است، حرف اضافۀ «از» حدود یازده‌هزار و سیصدبار بسامد وقوع دارد. بررسی‌های پیکره‌بینادِ این پژوهش نشان می‌دهد که گروه حرف اضافه‌ایِ «از»، در ساختمان درونیِ جملاتِ زبان فارسی، به‌طور کلی هفت نقش دستوریِ متمایز دارد: 1- سازۀ موضوع است؛ 2- افزوده است؛ 3- بخشی از ساختمان فعل است، 4- وابستۀ هستۀ اسمی یا صفتی است، 5- در ساخت مقایسه به‌کار می‌رود؛ 6- در ساختمان جزئی‌نماها به کار می‌رود؛ 7- نقش‌نمای گفتمانی است. با توجه به چندمعنا بودنِ حرف اضافۀ «از»، در هریک از نقش‌های مورداشاره (به‌خصوص در نقش موضوع و افزوده)، دسته‌بندی‌های معناییِ متنوعی می‌توان درنظر گرفت. گروه حرف اضافه‌ایِ «از»، در جایگاه موضوع، می‌تواند «پذیرا»، «بهره‌ور»، «محرک»، «تجربه‌گر»، «دربارگی»، «منشأ»، «مبدأ»، «مسیر» و «مقدار» باشد. در جایگاه افزوده، حرف اضافۀ «از»، می‌تواند مفهوم «زمان»، «ابزار»، «روش»، «علت» و «مکان» را منتقل کند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

نقشهای معنایی حرف اضافة «از» در زبان فارسی

زبان به مانند موجودی زنده در طی زمان، دستخوش تغییر و تحوّلات می­گردد و بررسی ویژگی­های آن در صورت کنونی بدون در نظر گرفتن تغییرات درزمانی، پژوهشی ناقص و نارساست. در این مقاله، نقش­های معنایی حرف­ اضافة «از» در زبان­های اوستایی، فارسی باستان، فارسی میانه، پارتی، فارسی دری و فارسی امروز، با استفاده از داده­های دستور این زبان­ها و نیز واژه­نامه­های هر یک بررسی­شده‌است. «از» در زبان اوستایی و فارسی ...

full text

تحلیلی نقش گرا از کاربردهای حرف اضافۀ با در زبان فارسی

کاربرد فراوان حرف اضافة با در زبان فارسی، پژوهش حاضر را بر آن داشته است تا در چارچوب دستور نقش و ارجاع، با بررسی بازنمایی ساخت منطقی برخی جملات زبان فارسی شنیدۀ پژوهش­گران که دربردارندةحرف با بوده است، به بررسی انگیزش­های دستوری یا معنایی اعطای این حرف اضافه به ­گروه­های اسمی در زبان فارسی بپردازد. نتیجة این نوشتار آن است که حرف اضافۀ با، حرفی اصولاً مکانی و مقوله­ای شعاعی است­ که مفاهیم مربوط ب...

full text

بررسی نحوی ـ معنایی چند حرف اضافۀ سادۀ زبان کردی (گویش سورانی) بر پایۀ نحو ذره‌بنیاد

در نظریۀ نحو ذره­بنیاد، گره­های پایانی، حاوی مؤلفه‌های نحوی- معنایی و کوچک‌تر از تکواژ هستند. بیشتر تکواژها در چندین گره پایانی پخش ­می­شوند؛ بنابراین، تکواژها در درختچه­ها بازتاب می­یابند و نه در یک گره پایانی. هر گره­ پایانی حاوی یک مؤلفۀ خاص است. این مؤلفه‌ها در یک سلسله‌مراتب جهانی به نام توالی نقش­ها چیده ­می­شوند و از اصلِ یک ویژگیِ واژنحوی-یک مؤلّفه-یک هسته پیروی­ می­کنند. در این نظریه مانن...

full text

چندمعنایی حرف اضافۀ ”به“ در زبان فارسی با رویکرد معنی‌شناسی شناختی

مطالعۀ حروف اضافه در زبان فارسی می‌تواند گامی در جهت شناخت پیچیدگی‌های آن و کمکی در جهت تبیین صحیح ساخت زبان فارسی باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی معانی مختلف حرف اضافۀ ”به“ از منظر معنی­شناسی شناختی است. برای این منظور از رویکرد چندمعنایی سامان‌مند تایلر و ایوانز (2003) در چارچوب معنی­شناسی شناختی برای تحلیل داده­ها استفاده شده است. در جهت نیل به این هدف، مثال‌های مختلف از فرهنگ لغات سخن، معین و ده...

full text

حرف اضافۀ/ǰɑ/ در گونة بابلیِ زبان مازندرانی

در گونة بابلیِ زبان مازندرانی، حرف اضافة /ǰɑ/ پسایند است و بر نقش‌های معناییِ خاستگاه، همراهی، ابزار و روش دلالت می‌کند و کارکرد معناییِ آن همانند «از» و «با» در زبان فارسی است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که با توجه به تحولات تاریخی زبان‌های ایرانی، کدام نقش معنایی این حرف اضافه اصلی است و کدام حاصل تغییر معنایی. در این مقاله، صورتِ کهنِ /ǰɑ/ و کارکردهای معنایی آن در دوره‌های باستان و میانة زبان‌های...

full text

آموزش دستور زبان فارسی به خارجیان در چارچوب رابطه بین کارکردهای زبانی و صورت‌های دستوری

دستور حوزه­ای از زبان است که به دلیل طبیعت خاص و پیچیده آن همواره مورد نقد و بررسی بوده است. تحقیق حاضر در صدد پاسخ­گویی به مسئله ماهیت دستور آموزشی و میزان انعکاس آن در برخی از منابع آموزش زبان فارسی به غیرفارسی­زبانان است. برای این منظور ابتدا در چارچوب سطح­بندی اروپایی، بعضی از منابع انگلیسی را از حیث رابطه مفاهیم، کارکردها و صورت­های دستوری متناسب با آنها در هر سطح تحلیل نمودیم و سپس میزان ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 15  issue 29

pages  21- 38

publication date 2019-05-22

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023